Çuvaş Türkleri


Dört kalabalık öbek halinde Rusya’nın güneyinde, Kazan Simbirsk, Orenburg, Saratov eyaletlerinde yerleşmişlerdir. Volga’-nın sol kıyılarındaki Çuvaş yerleşme mıntıkaları daha az kalabalıktır. Takriben XIII. yüzyılın ilk yarısında buraya gelmişlerdir.

Rus kaynaklan Çuvaşları Vasilsursk şehrinin kuruluşu münasebetiyle ilk kere 1524 yılında zikretmeye başlamışlardır. Bir aralık Kazan Türkleri hakimiyetinde yaşadıktan sonra 1743 tarihlerinde Rusya tabiyetine geçmişlerdir.

Aralarında yaşayan millî efsanelerine göre vaktiyle, bir takım dağlar aşdıktan sonra, Karadeniz havzasından gelmişlerdir. Cedlerinin de Çuvaş olduğu zikredilmektedir. Çuvaşlar komşuları arasında “Dağ halkı” diye tanınmaktadırlar. Nitekim aynı mânâda olmak üzere Çeremisler bunlara “Kurukmari” kavim adını takmışlardır.

Ruslar ise kendi dillerine uyarak Çuvaşlara “Gorniys Tatarı” adını vermişlerdir. Çuvaşların menşeleri hakkında literatürde bir çok şeyler söylenmiş bulunmaktadır. Birbirine zıt fikirlerle beslenen bu araştırmalar bir yana, Çuvaşların özbeöz Türk olduklarına şüphe yoktur. Sayıları 1.500.000’dir. Muhtar Sovyet Cumhuriyetidir. Baş şehirleri Çeboksarı’dır.

Çuvaş Türkçesi diğer şivelere nispetle geniş bir ayrılık göstermekte olduğundan, müstakil bir lehçe hususiyetini taşımaktadır. Bugün yazı dili karakterini almakla beraber, kendi fonetik ve morfolojik gelişmesi çerçevesi içerisinde bir takım ağızlara da ayrılmaktadır.

Büyük ve aslî ağızlar ikidir. Çuvaş Türkçesi üzerinde yapılan araştırmalara bakılacak olunursa eski Bulgar Türkçesinden türemedir. Kadim bir Türkçe olduğundan, tarihî devrelerinde komşu dillerin tesirini de üzerinde hissetmiştir. Hazar Türkçesi ile de sıkı münasebette olmuştur.