SEO

Guatr boynun ön kısmında iki taraflı olarak bulunan tiroid bezinin normalden fazla büyümesidir. Guatr hastalığına kadınlarda erkeklere nazaran 4-5 kat daha fazla rastlanır.

Tiroid Ne İşe Yarar?

• Tiroid hormonlarınınvücuttaki her hücre ve dokunun fonksiyonlarını düzenleyici görevleri vardır. Tiroid bezinin salgıladığı tiroid hormonları vücutta her türlü mekanizmaya doğrudan ve dolaylı olarak karışır. T3 ve T4 hormonlarını üretmekle görevli bu bezler yaklaşık 20 gram ağırlığındadır.
• Tiroid hormonları hücrelerin enerjisini sağlamada oldukça önemli rol oynar. Sağlıklı kalabilmek için tiroid hormonlarının sürekli ve yeterli oranda salgılanması gerekir. Az salgılanması vücut fonksiyonlarının yavaşlamasına fazla salgılanması ise fonksiyonların hızlanmasına yol açar.
• Tiroid bezi iyot ve aminoasitleri kullanarak T4 ve T3 hormonları üretir. Tiroid bezinin sağlıklı çalışması için günde en az 150 mikrogram iyotun besinlerle alınması gerekir.

Guatr Çeşitleri

Hipertiroidi tiroid bezinin normalden fazla çalışması sonucu oluşur. Hipotirodi ise tiroid bezinin az çalışması sebebiyle ortaya çıkar.

Guatr Nedenleri Nelerdir?

İyot yetersizliği tiroid bezesinin iltihabı ailesel geçiş lityum ilacının kullanımı hipofiz bezinden aşırı TSH hormonu salgılanması demİr eksikliğine bağlı anemi selenyum yetersizliği hamilelik.
Hipotiroidi (Tiroid Bezinin Az Çalışması)
Halsizlik yorgunluk uyku hali nabız düşüklüğü depresyon konsantrasyon zorluğu unutkanlık saç dökülmesi kuru cilt kilo alma kas krampları üşüme soğuğa tahammülsüzlük konuşmada ağırlaşma kabızlık adet düzensizliği hamile kalmada zorluk çocuklarda gelişme geriliği. Tiroid bezinin az çalışması kadınlarda yumurtlama sorunlarına yol açabileceği gibi erkeklerde sperm hareketlerini olumsuz olarak etkileyebilir. Mekanizması tam olarak bilinmemesine karşın kadınlarda yumurtalık fonksiyonlarını bozduğu erkeklerde ise sperm hareketlerini etkileyerek çocuk sahibi olmayı zorlaştırdığı sanılıyor.
Hipertiroidi Belirtileri (Tiroid Bezinin Çok Çalışması)
Ellerde titreme sinirlilik kilo kaybı nabız sayısında ve tansiyonda artış saç dökülmesi terleme ve vücut ısısında artma sıcağa tahammülsüzlük uykusuzluk adet düzensizliği gözde canlı bakış tek gözde büyüme.
Guatr İçin Hangi Bölüme Gidilmeli?
Guatr şüphesi olan kişiler öncelikle endokrinoloji (hormon hastalıkları) bölümüne başvurmalıdır.

Guatr Tanısı Nasıl Konulur?

Muayene T3 T4 TSH hormonları tetkiki tiroid ultrasonu ya da sintigrafisi teşhis konulur. Önce T3 T4 ve TSH adlı hormonların kan analizi incelenir. Burdan elde edilen sonuçlara göre tiroid ultrasonu yapılır ve tek nodul çıkması durumunda tiroid sintigrafisi çekilir. Eğer kronik tiroid iltihabı şüphesi varsa veya Graves adlı hipertroidi tipi düşünülüyorsa tiroid antikoruna bakılır.
Guatr sıkça görülen ancak belirtileri birçok hastalıkla ortak olabildiği için teşhis konması genellikle uzun süren bir hastalıktır.

Guatr Nasıl Tedavi Edilir?

• Hangi tedavinin uygulanacağı genel cerrah endokronolog radyolog ve patologdan oluşan bir ekip tarafından saptanmalıdır.
• İlaç Tedavisi; Hipotiroidi durumunda dışarıdan T 3-T4 hormonlarını içeren ilaçlar alınır. Hipertirodi durumunda ise T3-T4 hormonlarını etkisiz hale getiren ilaçlar kullanılır.
• Radyoaktif İyot Tedavisi; Radyoaktif iyot tedavisinde fazla çalışan tiroid bezini tahrip ederek çalışmaz hale getirmek amaçlanır. Bunun için radyoaktif bir madde olan iyot 131 kullanılır.
• Cerrahi Tedavi; Tiroid bezinin tümünün çıkarılması tek taraflı çıkarılması kısmen çıkarılması yalnızca nodül olan kısmın çıkarılması gibi hastanın durumuna göre farklı uygulamalar yapılabilir.
Tiroid nodüllerinin tedavisi her hasta için farklıdır. Tedavinin ne şekilde yapılacağı tiroid biyopsisinin sonuçlarına göre planlanır. Özellikle çapı 25-3 cm.den büyük nodüllere mutlaka biyopsi yapılması öneriliyor.
• Yapılan tetkikler neticesinde belirgin risk faktörleri içermeyen ya da çok büyük olmayan nodül ve guatrların ameliyat edilmelerine gerek yoktur.
• Ameliyat edilmesi gereken nodüller kanserli veya kanser şüphesi taşıyan nodüllerdir. Ayrıca çok büyük ve etrafına baskı yapan nodüller kanser olmasalar da ameliyat edilebilir. Tiroit hastalıkları içinde tiroit kanseri oranı %2 ile % 4 arasındadır.

Guatr İlaçlarının Yan Etkileri

Zehirli guatr’da aşırı hormon üretimini durdurmak için propilthiouracil ve carbimazol olarak 2 grup ilaç kullanılır. Bu ilaçlar tiroid hormonlarını geçici olarak azaltarak kilo alımına yol açarlar. Genç ve orta yaşlı hastalarda hastalık tedaviye rağmen tekrarlar. Yaşlı hastalarda ise uzun süreli ve yüksek doz kullanım kalıcı tedavi sağlayabilir.
Sözkonusu ilaçlar karaciğerde sorunlara ve sarılığa yol açabilir. Beyaz kan hücreleri ve diğer kan hücreleri üzerine önemli yan etkilere neden olabilir. Sürekli kullanımı tiroid bezesinde nodül oluşumuna sebep olur. Tedavi bittiğinde ise genellikle hastada tiroid hormon yetmezliği görülür. Bu yüzden uzun süreli kullanımı önerilmemektedir.
Guatr Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Zamanında tedavi edilmeyen tiroid hastalığı hastanın yaşam kalitesini düşürebilir ve ilerleyen yıllarda daha önemli hastalıklara yol açabilir. Özellikle tek ve soğuk nodül durumunda kanser oluşma riskinin daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Hipotiroidi durumunda sperm sayı ve kalitesi olumsuz olarak etkilenebilir.

Guatr Gebeliği Engeller mi?

Tiroid hormonunun aşırı salgılandığı zehirli guatrda tiroid-testis eksenindeki ilişkinin bozulması sonucu erkeklerde kandaki serbest testesteron seviyesi azalır ve sperm kalitesinde değişiklikler meydana gelir. Bu da kısırlığa yol açabilir.
Tiroid hormonunun aşırı salgılandığı zehirli guatrda ve tiroid hormonunun yetersiz olduğu guatr türlerinde hamile kalınsa bile gebeliğin sürdürülmesi konusunda önemli proplemlerle karşılaşılabilir.



a) İyot yetmezliği
b) Selenyum yetmezliği
c) Genetik eğilim veya ailede guatr olması
d) Tiroit bezinin iltihabi hastalıkları (Hashimoto veya tiroiditler)
e) Psikiyatrik hastaların kullandığı lityum ilacı
f) Fazla soya yağı veya soya fasulyesi yemek (iyot yetmezliği ile beraber) . g) Tiroit hormon oluşumundaki genetik bozukluklar
h) Sigara içmek
i) Demir yetmezliğine bağlı kansızlığı olanlar
j) Gebelik (iyot yetmezliği olan bölgelerde)
k) Beyinde bulunan hipofiz bezinden aşırı TSH hormonu salgılanması

İç Guatr Dış Guatr Nedir?

İç guatr ve dış guatr tanımı halk arasında kullanılan tanımlamalar olup tıbbi bir anlamı yoktur. Guatrın göğüs boşluğu içine girmesi belki iç guatr olarak adlandırı*labilir.

Bir Bölgede İyot yetmezliği Arttıkça Guatr Sıklığı Artar:

İdrarda atılan iyot miktarı o kişinin iyot durumunu gösterir. İdrarda iyot mikta*rı ölçülerek iyot yetmezliğinin şiddeti anlaşılabilir. İyot yetmezliği artıkça guatr sık*lığı da artmaktadır iyot miktarına göre guatr oluşma riski şu şekilde saptanmıştır: İdrar iyodu hafif derecede yetmezlik gösteriyorsa yani 50-99 mg/dl arasında ise bunların %5-20'sinde orta dereceli iyot yetmezliği varsa (idrar iyodu 20-49 mg/dl arasında ise) bunların % 20-30'unda ve şiddetli iyot yetmezliği varsa (idrar iyodu < 20mg/dl olması) bu kişilerin % 30'undan fazlasında guatr gelişir.

Guatrlı Kişide Ne Gibi Şikayetler Olur:

Guatrlı hastaların çoğunda herhangi bir şikayet yoktur. Guatr çok büyük olursa nefes borusu ve yemek borusuna baskı yaparak öksürük ve nefes darlığı gibi şika*yetler yapabilir. İyot yetmezliği aşırı ise tiroit bezi yetmezliği yani tiroit hormon sal*gılanmasında azlık (hipotiroidi) ve ona bağlı şikayetler olabilir. Hipotiroidi daha sonraki bölümlerde ayrı bir başlık halinde anlatılmıştır. Erken devrede ve çocukluk*ta yumuşak ve düz bir guatr vardır. Erişkinlerde ise her zaman guatr içinde nodül-ler ve kist oluşur. Tiroit hormon tetkikleri genellikle normal sınırlar içindedir. Baş*langıçta guatr içinde nodül yokken yaşın ilerlemesiyle nodüller ve kist gelişebilir. Volüm arttıkça yani guatr büyüdükçe TSH hormonunda azalma oluşur. Bu hastalar*da anti-TPO antikoru kanda yüksekse o zaman guatrın Hashimoto hastalığı nede*niyle geliştiğini düşünürüz. Hashimoto hastalığı ile bilgileri daha detaylı olarak iler*deki bölümlerde bulabilirsiniz.

Guatrlı Bir Kişide Hangi Tetkikler Yapılır?

Guatrı olan bir kişide serbest T3 serbest T4 TSH anti-TPO antikor ve tiroit ultrasonu tetkikleri yapılır. İdrar iyoduna bakılarak iyot yetmezliği olup olmadığı an*laşılır. Ayrıca kanda selenyum düzeyi ölçülerek de eksiklik olup olmadığı anlaşılır. İyot yetmezliği olan bölgedeki guatrlı kişilerde radyoaktif iyot uptake testinde yük*seklik total ve serbest T4 hormonlarının normal sınırlarda veya bazen düşük oldu*ğu görülürken T3 hormon düzeyleri normal veya yüksek olabilir. TSH hormon dü*zeyleri ise normal veya yüksek olabilir. Anti-TPO ve anti-TG antikorları iyot yet*mezliğine bağlı guatrda negatif iken (normal düzeyde) Hashimoto tiroiditine bağlı guatr varsa antikorlar yüksek olarak bulunur. Şiddetli iyot yetmezliğinde ise hipotiroidizm denilen tiroit yetmezliği gelişir ki bu durumda TSH hormonu yüksek T3 ve T4 hormonları normal düzeyin altına düşmüştür.

Tiroit bezi büyümeleri yani guatr 3 şekilde olabilir:

1- Basit Guatr: Tiroit hormonları normaldir. Bez içinde nodul yoktur. Tiroit be*zinde büyüme vardır. Bu nedenle buna basit guatr adı da verilir.

2- Nodüler guatr nedir: Tiroit bezi büyür ancak bez içinde nodul dediğimiz nohut ve*ya leblebi büyüklüğünde yumrular vardır. Nodüler guatır durumunda tiroit hormonları normal veya artmış olabilir.

3- Dalan Guatr (Torasik veya Plonjan Guatr): Tiroit bezinin göğüs kafesi içine doğru büyümesi ve göğüs kafesi içine girmesi veya dalmasıdır.

Basit Guatr

Salgıladığı tiroit hormonları normal olduğu halde içerisinde nodul olmadan bü*yümüş tiroit bezine düz veya basit guatr denir. Guatrın içinde nodüller varsa no*düler guatr adını alır. İyot yetmezliği dünyada en sık rastlanan guatr nedenidir. İyot yetmezliği nedeniyle oluşan guatr ilk yıllarda düz bir büyüme şeklindedir; yani için*de nodul yoktur. Çocukluk ve ergenlik döneminde guatrda pek nodul bulunmaz. An*cak tedavi edilmez ve iyot eksikliği devam ederse ileri yaşlarda guatr hem büyür hem de içinde nodüller oluşur. Bu nodüller ileride aşırı hormon salgılama özelliği kazanarak hipertiroidi dediğimiz kanda tiroit hormonlarının aşırı çalışmasına neden olabilirler.

İyot yetmezliğine bağlı guatrı olan kişilerin kanlarında T3 hormonu hafifçe ar*tar TSH hormonunda biraz artış olabilir ve T4 hormonu biraz düşük çıkar.

Bir toplumda 6-12 yaş arası çocukların %5'inden fazlasında basit guatr varsa buna endemik (yaygın) guatr denir. Endemik guatr iyot yetmezliği olan coğrafi bölgelerde sık görülür. Bu oran %5'ten az ise sporadik (seyrek görülen) guatr de*nir. Sporadik guatr iyodun yeterli olduğu coğrafi bölgelerde görülür.

Guatr kadınlarda erkeklerden 4-5 kat daha sık görülür. Gençlik çağında da kız*larda erkeklere göre daha fazla görülür. Türkiye'de guatr sıklığı bölgelere göre de*ğişmek üzere %5-56 arasında değişmektedir. Görüldüğü gibi bu çok yüksek bir orandır.

İyot yetmezliği olan bölgelerde guatr daha fazladır. Özellikle dağlık bölgelerde toprakta iyot az olduğundan guatr daha fazla görülür. Bilinenin aksine kara lahana yenmesiyle guatr oluşumu arasında bir ilişki yoktur.
Selenyum yetmezliği de ülkemizde önemli bir problemdir. Yaptığımız bir çalış*mada guatrlı kişilerde selenyum düzeyinin düşük olduğunu saptadık.

Suda bulunan perklorat ve kadmiyum fazlalığı da guatra neden olabilmektedir. Pillerin kirlettiği sularda kadmiyum yüksektir ve guatr ortaya çıkar.

Demir eksikliği olan kişilerde de guatr görülür.

Ergenlik çağındaki çocuklarda bazen guatr oluşur ve buna adölesan veya er*genlik guatrı denir. Ergenlik döneminde artan hormon ihtiyacını karşılamak için tiroit bezi biraz büyür ve guatr oluşur. Çoğu çocukta veya gençte bu guatr daha son*ra kaybolur.

Yalancı guatr ise tiroit bezinin doğuştan normal yerleşim yerinden biraz yuka*rıda olması ve özellikle ince boyunlu kadınlarda guatr varmış izlenimi vermesidir. Yapılacak ultrasonda tiroit hacminin artmadığı ve guatr olmadığı ortaya çıkar.

Gebelikte ve menopoz döneminde de tiroit büyüklüğü artar ve guatr oluşabilir.

Yüksek düzeyde iyot yetmezliği olan kadınlarda gebe kalma ve çocuk doğurma sıklığı düşüktür. İyot yetmezliği üremeyi
engelleyebilmektedir. Bu nedenle çocuğu olmayan kadınlarda iyot yetmezliği olup olmadığı araştırılmalıdır.

Guatrın ailesel özellik gösterdiği bilinen bir gerçektir. Bazı ailelerde guatr faz*la görülür. Yapılan çalışmalar guatr gelişiminde kalıtımsal geçişin iyot yetersizliği olan bölgelerde yaşayan kadınlarda %39 oranında iyodun yeterli alındığı bölgeler*de yaşayanlarda ise % 82 oranında olduğunu ortaya koymuştur.

a) İyot yetmezliği
b) Selenyum yetmezliği
c) Genetik eğilim veya ailede guatr olması
d) Tiroit bezinin iltihabi hastalıkları (Hashimoto veya tiroiditler)
e) Psikiyatrik hastaların kullandığı lityum ilacı
f) Fazla soya yağı veya soya fasulyesi yemek (iyot yetmezliği ile beraber) . g) Tiroit hormon oluşumundaki genetik bozukluklar
h) Sigara içmek
i) Demir yetmezliğine bağlı kansızlığı olanlar
j) Gebelik (iyot yetmezliği olan bölgelerde)
k) Beyinde bulunan hipofiz bezinden aşırı TSH hormonu salgılanması

İç Guatr Dış Guatr Nedir?

İç guatr ve dış guatr tanımı halk arasında kullanılan tanımlamalar olup tıbbi bir anlamı yoktur. Guatrın göğüs boşluğu içine girmesi belki iç guatr olarak adlandırı*labilir.

Bir Bölgede İyot yetmezliği Arttıkça Guatr Sıklığı Artar:

İdrarda atılan iyot miktarı o kişinin iyot durumunu gösterir. İdrarda iyot mikta*rı ölçülerek iyot yetmezliğinin şiddeti anlaşılabilir. İyot yetmezliği artıkça guatr sık*lığı da artmaktadır iyot miktarına göre guatr oluşma riski şu şekilde saptanmıştır: İdrar iyodu hafif derecede yetmezlik gösteriyorsa yani 50-99 mg/dl arasında ise bunların %5-20'sinde orta dereceli iyot yetmezliği varsa (idrar iyodu 20-49 mg/dl arasında ise) bunların % 20-30'unda ve şiddetli iyot yetmezliği varsa (idrar iyodu < 20mg/dl olması) bu kişilerin % 30'undan fazlasında guatr gelişir.

Guatrlı Kişide Ne Gibi Şikayetler Olur:

Guatrlı hastaların çoğunda herhangi bir şikayet yoktur. Guatr çok büyük olursa nefes borusu ve yemek borusuna baskı yaparak öksürük ve nefes darlığı gibi şika*yetler yapabilir. İyot yetmezliği aşırı ise tiroit bezi yetmezliği yani tiroit hormon sal*gılanmasında azlık (hipotiroidi) ve ona bağlı şikayetler olabilir. Hipotiroidi daha sonraki bölümlerde ayrı bir başlık halinde anlatılmıştır. Erken devrede ve çocukluk*ta yumuşak ve düz bir guatr vardır. Erişkinlerde ise her zaman guatr içinde nodül-ler ve kist oluşur. Tiroit hormon tetkikleri genellikle normal sınırlar içindedir. Baş*langıçta guatr içinde nodül yokken yaşın ilerlemesiyle nodüller ve kist gelişebilir. Volüm arttıkça yani guatr büyüdükçe TSH hormonunda azalma oluşur. Bu hastalar*da anti-TPO antikoru kanda yüksekse o zaman guatrın Hashimoto hastalığı nede*niyle geliştiğini düşünürüz. Hashimoto hastalığı ile bilgileri daha detaylı olarak iler*deki bölümlerde bulabilirsiniz.

Guatrlı Bir Kişide Hangi Tetkikler Yapılır?

Guatrı olan bir kişide serbest T3 serbest T4 TSH anti-TPO antikor ve tiroit ultrasonu tetkikleri yapılır. İdrar iyoduna bakılarak iyot yetmezliği olup olmadığı an*laşılır. Ayrıca kanda selenyum düzeyi ölçülerek de eksiklik olup olmadığı anlaşılır. İyot yetmezliği olan bölgedeki guatrlı kişilerde radyoaktif iyot uptake testinde yük*seklik total ve serbest T4 hormonlarının normal sınırlarda veya bazen düşük oldu*ğu görülürken T3 hormon düzeyleri normal veya yüksek olabilir. TSH hormon dü*zeyleri ise normal veya yüksek olabilir. Anti-TPO ve anti-TG antikorları iyot yet*mezliğine bağlı guatrda negatif iken (normal düzeyde) Hashimoto tiroiditine bağlı guatr varsa antikorlar yüksek olarak bulunur. Şiddetli iyot yetmezliğinde ise hipotiroidizm denilen tiroit yetmezliği gelişir ki bu durumda TSH hormonu yüksek T3 ve T4 hormonları normal düzeyin altına düşmüştür.